काठमाडौं । सबै उमेर समूहका मानिसका लागि पोषणयुक्त मानिन्छ च्यवनप्राश । मानव शरीरमा रोग प्रतिरोधी क्षमता बढाउन च्यवनप्राशले मद्दत गर्ने आयुर्वेदले बताउँछ । अहिले बजारमा बहुराष्ट्रिय कम्पनी डाबर, पतञ्जलि, मुल्तानी, जाभा लगायत कम्पनीहरूले च्यवनप्राश उत्पादन र बिक्री वितरण गर्दै आएका छन् । ती कम्पनीमध्ये विभिन्न जडीबुटी, घिउ, तिलको तेल र मह मिश्रण गरेर बनाइने डाबर च्यवनप्राश यसमा अग्रणी मानिन्छ ।

संस्कृतबाट आएको च्यवनप्राश शब्द आयुर्वेद र नवीन विज्ञानको प्राचीन भारतीय ज्ञानसँग बनाइएको एक सूत्र हो । च्यवनप्राश एक पौष्टिक जाम हो, जसले हाम्रो स्वास्थ्यलाई स्वस्थ र तन्दुरुस्त बनाउन भूमिका खेल्छ ।

घिउ, तिलको तेल र महले जडिबुटीलाई कोषिकाको गहिराइमा लैजानु उत्पे्ररक एजेन्टको रुपमा काम गर्छ । जबकि महले अन्य प्रमुख तत्वको प्रभावलाई बेवास्ता गर्न र सुरक्षा गर्न मद्दत गर्छ । च्यवनप्राशले मांसपेशी बलियो, कलिलो र रिष्टपुष्ट बनाउनको लागि सहयोग गर्छ ।

च्यवनप्राशको सेवन गरे छाला नरम र चम्किलो हुन्छ । बढ्दो उमेरसँगै देखिने बुढ्यौलीलाई कम देखाउन पनि च्यवनप्राशको सेवन गरे लाभदायक हुन्छ । यस्तै स्मरणशक्ति बढाउन र पाचन प्रणालीमा पनि च्यवनप्राश फाइदाजनक मानिएको छ । डाबर च्यवनप्राशमा विभिन्न जडिबुटी, अमला, घिउ, तिलको तेल र महको मिश्रण हुने कम्पनीको दाबी छ ।

कसरी प्रयोग गर्ने च्यवनप्राश ?
च्यवनप्राशको कुनै खास समयमा भन्दा पनि जहिलेसुकै सेवन गर्न सकिन्छ । अझ जाडो मौमसमा यसको सेवन गर्दा शरीरलाई थप फाइदा गर्छ । च्यवनप्राशलाई सिधै पनि खान सकिन्छ, तर तातो दूध वा तातो पानीसँग खाँदा अझ उपयोगी हुन्छ । 

वयस्कका लागि एक चम्चा दिनमा दुई पटक प्रयोग गर्ने, बिहान खाली पेटमा एक चम्चा, नास्ता गर्नुअघि र बेलुकाको खानाको ३० मिनेटअघि एक चम्चा खान सकिन्छ । ३ देखि १२ वर्षका बच्चाको लागि दैनिक दुइर्पटक आधा चम्चा खुवाउनुपर्छ ।
च्यवनप्राशका फाइदा

च्यवनप्राशले रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउन सहयोग गर्छ । धुलो र मौसम परिवर्तनका कारण हुने खोकी र चिसोमा यो लाभदायक हुन्छ । यसले शरीरमा जोश, जाँगर बढाउन पनि मद्दत पु¥याउँछ ।

च्यवनप्राशको सेवनले पोषकतत्वको कमी र गलत पाचन प्रणालीका कारण हुने कुपोषण विरुद्ध लड्न पनि सहयोग पु¥याउने बताइन्छ । च्यवनप्राशमा विभिन्न रसायन जडिबुटी भएकाले विभिन्न प्रकारका संक्रमणविरुद्ध पनि यसले काम गर्ने कम्पनीहरु दाबी गर्छन् ।

बिहान गर्न नहुने तीन गल्ती
–बिहान उठ्नासाथ स्मार्ट फोन चलाउने बानी कतिपयमा हुन्छ । यो लत त्याग्नुस् । किनकि, सामाजिक सञ्जालमा आउने कतिपय नकारात्मक खबरले तपाईंको मुड अफ गरिदिन्छन् र दिन बिगार्छन् । तपाईं नेगेटिभ इनर्जीबाट बच्न जरुरी छ । 
– टिभी हेर्ने काम पनि नगर्नुस् । बरु, बिहानको समय तपाईंले आफूलाई ऊर्जा दिनेखाले संगीत वा प्रेरणादायी प्रवचन सुन्न सक्नुहुन्छ । 
– कतिपयको उठ्नासाथ चिया वा कफीको चुस्की लिने बानी हुन्छ । तपाईंले यसको साटो मनतातो पानी पिउनुपर्छ ।